Cây dừa cạn (bông dừa, hoa hải đằng, trường xuân) thuộc họ Trúc đào, thân thảo, cao 40 - 80cm. Phần thân trên của cây dừa cạn mềm và nhỏ nhưng thân dưới lại hóa gỗ và có bộ rễ rất phát triển.
Loài cây này mọc dạng bụi. Lá mọc đối xứng, phiến lá dài 3 - 8cm, rộng 1 - 2cm, hai đầu lá hẹp và nhọn. Hoa dừa cạn màu hồng, trắng hoặc đỏ, mọc đơn lẻ từ kẽ của lá ngọn. Hoa gồm 5 cánh mỏng, mềm, mịn, nở quanh năm và có mùi thơm đặc trưng.
Cây dừa cạn có mặt ở nhiều vùng trên thế giới: châu Úc, châu Phi, châu Mỹ, các nước Đông Nam Á trong đó có Việt Nam.
Cây dừa cạn sức sống tốt, cho hoa quanh năm nên thường được trồng làm cảnh
Thành phần hóa học và công dụng của cây dừa cạn đối với sức khỏe
Có khoảng 0.1 - 0.2% hợp chất hữu cơ alkaloid trong cây dừa cạn với các thành phần: catharanthin, prinin, vindolin, vinblastine,…
Mọi bộ phận của cây dừa cạn đều dùng làm dược liệu ở dạng khô hoặc tươi được.
Theo Y học cổ truyền, dừa cạn có vị đắng, tính mát, công dụng hoạt huyết, tiêu thũng, tiêu viêm, hạ áp, thông tiểu; chủ trị: tiểu đường, lỵ, tiêu hóa kém, huyết áp cao, tiểu khó, mất ngủ,...
Còn theo Y học hiện đại, Vincristin có trong cây dừa cạn giúp ức chế tế bào ung thư, thân và lá dừa cạn giúp làm săn da, lọc máu.
Có thể dùng dừa cạn để chữa rong kinh, bỏng nhẹ, zona thần kinh, bệnh trĩ, ra nhiều khí hư, phì đại tiền liệt tuyến,...
Tham khảo về liều lượng và cách sử dụng
Cây dừa cạn có thể dùng làm dược liệu bằng cách sắc thuốc uống, nấu cao lỏng hoặc đắp trên da. Liều dùng đường uống tốt nhất không >20g dừa cạn khô/ngày.
Cây dừa cạn được phơi khô để hãm trà uống hoặc làm dược liệu chữa bệnh
Một số bài thuốc chữa bệnh với dược liệu cây dừa cạn
- Chữa rong kinh
Đem rửa sạch toàn bộ cây dừa cạn sau đó sao trên lửa nhỏ cho đến khi vàng đều thì cho vào nồi, thêm nước, sắc để lấy nước uống. Thực hiện liên tiếp trong 5 ngày.
- Chữa mất ngủ
Sao vàng 20g thân dừa cạn rồi sắc với nước cùng 12g lá vông nem, 12g hạt muồng đã được sao đen. Phần nước thuốc lấy uống trước khi ngủ.
- Chữa lỵ trực khuẩn
Sao vàng, hạ thổ 20g dừa cạn, 10g chi tử, 10g hoàng liên sau đó sắc với 20g cỏ sữa, 20g cỏ mực, 20 rau má, 20g đinh lăng, 20g lá khổ sâm cùng 600ml nước. Sắc đến khi nước cạn còn 300ml thì tắt bếp, chắt nước chia thành 3 lần uống. Uống liên tục 5 ngày.
- Chữa cao huyết áp
Những dược liệu sau đem sao giòn rồi tán thành bột mịn: 150g hoa hòe, 180g lá đinh lăng, 160g cỏ xước, 100g chi tử, 160 cây dừa cạn, 120g đỗ trọng, 140g cam thảo đất. Hàng ngày lấy 40g hỗn hợp bột mịn đã chuẩn bị hãm 10 phút trong 1 lít nước sôi sau đó uống như uống trà.
- Chữa bạch cầu lympho cấp
+ Bài thuốc thứ nhất: Sắc các dược liệu sau lấy nước uống: 12g cây dừa cạn, 6g thảo quyết minh, 6g bạch cúc, 9g hy thiêm.
+ Bài thuốc thứ hai: Sắc 15g cây dừa cạn lấy nước uống hàng ngày.
- Chữa zona thần kinh
Sắc các dược liệu sau với nước: 16g mỗi vị: thổ linh, cam thảo đất, nam tục đoạn, dừa cạn đã được sao vàng hạ thổ, hạ khô thảo; 12g kinh giới, 10g bạch linh, 10g chi tử. Sắc đi sắc lại 3 lần để lấy nước chia thành 3 lần uống.
- Giảm đau nhức
Lấy một lượng bằng nhau gồm lá cây dừa cạn và lá cây hòe sau đó rửa sạch, giã thật nhuyễn rồi đắp lên vùng bị đau nhức sau đó dùng băng gạc cố định lại.
- Chữa u xơ tuyến tiền liệt
Sắc các vị thuốc sau lấy nước chia 3 lần uống trong ngày: 12g chè khô, 12g dừa cạn, 12g huyền sâm, 16g lá đinh lăng, 10g bối mẫu, 10g xuyên sơn, 5g trinh nữ hoàng cung, 6g cát căn.
- Hỗ trợ chữa viêm gan
Sao vàng 1 thang thuốc với các dược liệu sau và sắc để lấy nước uống: 30g cây cà gai leo, 10g cây dừa cạn, 10g diệp hạ châu.
- Chữa sưng đau búi trĩ
+ Bài thuốc đắp trực tiếp: Lấy một lượng bằng nhau các dược liệu sau rồi rửa sạch: lá thầu dầu tía, hoa và lá cây dừa cạn. Tiếp sau đó hãy giã nhuyễn dược liệu và đắp lên búi trĩ.
+ Bài thuốc uống: Sắc các dược liệu sau cùng 600ml nước: 10g sài hồ, 10g thăng ma, 10g trần bì, 12g cam thảo, 12g đương quy, 12g hoàng kỳ, 20 cỏ mực, 20 cây dừa cạn đã được sao vàng, 16g phong sâm, 16g bạch truật. Sắc đến khi lượng nước còn 1 nửa thì chắt nước và chia làm 2 lần uống. Làm như vậy liên tiếp 10 ngày rồi nghỉ 4 ngày sau đó lặp lại.
Lưu ý khi chữa bệnh với cây dừa cạn
- Không chữa bệnh bằng cây dừa cạn với: phụ nữ đang cho con bú, thai phụ và người bị huyết áp thấp.
- Không sử dụng vượt quá 50g cây dừa cạn/ngày để tránh nguy hiểm đến tính mạng hoặc gây mù lòa.
- Có thể gặp một số phản ứng phụ khi dùng cây dừa cạn do tác động của thành phần Alkaloid: chán ăn, rụng tóc, nôn, táo bón, giảm bạch cầu,...
(Sưu tầm)
