Nền tảng của Future Society – công ty hương liệu ứng dụng công nghệ sinh học đang làm thay đổi cách con người hiểu về mùi hương, bằng việc tái tạo mùi của những loài hoa đã tuyệt chủng khỏi khỏi Trái Đất.
Future Society hợp tác với Harvard University Herbaria – nơi lưu giữ hơn 5 triệu mẫu thực vật và Ginkgo Bioworks, một công ty công nghệ sinh học nổi tiếng với năng lực lập trình sinh học. Nhờ đó, họ đã giải mã ADN của nhiều loài cây được bảo tồn từ hơn 150 năm trước. Từ nguồn dữ liệu đặc biệt ấy, 6 mùi hương đã ra đời, mang sắc thái trải dài từ tươi sáng, hoa cỏ đến ấm áp, mùi gỗ trầm.
Hồi sinh hương thơm từ những cánh hoa đã biến mất
Một trong những ví dụ nổi bật của dự án này đó là orbexilum stipulatum. Đây là loài hoa thân thảo từng mọc tại Rock Island ở vùng nước nông Falls of the Ohio. Lần cuối cùng nó được ghi nhận nở hoa là năm 1881.
Các nhà sinh học cho rằng nó biến mất khi đàn trâu rừng – loài vốn giúp phát tán hạt của nó – bị con người xóa sổ. Đến thập niên 1920, khu vực này tiếp tục bị nhấn chìm bởi hệ thống đập chắn nước, khiến hy vọng tìm lại loài hoa ấy hoàn toàn bị chôn vùi.
Những mùi hương này mang những cái tên gợi hình gợi cảm như Grassland Opera và Invisible Woods. — Ảnh: Erik Jacobs/Future Society
“Chúng tôi muốn tạo ra những mùi hương mà loài người chưa từng được ngửi, những mùi hương tưởng như đã hoàn toàn biến mất,” Jasmina Aganovic – nhà sáng lập kiêm CEO Future Society và công ty mẹ Arcaea – chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn.
Công nghệ họ sử dụng tương tự các phương pháp xét nghiệm gen phổ biến như 23andMe, Ancestry.
Jasmina Aganovic nhấn mạnh: “Khác ở chỗ, thay vì mẫu nước bọt của con người, chúng tôi dùng các mẫu thực vật đã tuyệt chủng để truy tìm những phân tử hương từng có trong cấu trúc ADN của chúng.”
Aganovic nói rằng họ phải xem có bao nhiêu mẫu còn nguyên vẹn, mức độ suy giảm ADN ra sao và liệu có thể phục dựng được bao nhiêu phần trăm hương thơm.
Các mẫu vật siêu nhỏ được xử lý bằng hàng loạt phản ứng hóa học để loại bỏ tạp chất, chỉ giữ lại phần ADN tinh khiết. Tuy nhiên, dữ liệu thu được ban đầu không được như mong đợi, được nhận xset có phần hơi "thô"
“Nó giống như mùi của một cánh đồng vừa bị máy cắt cỏ đi qua,” Aganovic mô tả. Vì ADN của cây không chỉ ghi lại hương hoa, mà còn chứa mùi của lá, cành, thân – mọi phần của thực vật đều được giải mã.
Việc tái tạo mùi hương cũng không thể chính xác tuyệt đối. Một bông hoa có thể chứa hàng trăm, thậm chí hàng nghìn phân tử mùi. Giống như gen người, mặc dù mang hai bản sao từ cha và mẹ, nhưng cơ thể không phải lúc nào cũng biểu hiện tất cả. Thực vật cũng vậy, không phải mùi nào cũng “bật lên” khi được đưa vào men sinh học trong phòng thí nghiệm. Chính điều này giúp các nhà khoa học khoanh vùng những nhóm phân tử hương khả thi nhất.
Sự tham gia của bàn tay và trực giác của con người
Dù sở hữu dữ liệu ADN, Future Society không “trồng lại” các loài hoa tuyệt chủng. Thay vào đó, họ hợp tác với những nhà điều chế hương hàng đầu từ Givaudan và Robertet.
ADN mang lại “chân dung hóa học” của mùi, nhưng để biến nó thành một mùi hương hoàn chỉnh, con người phải dùng kiến thức về mùi, về thực vật học và cả cảm quan nghệ thuật.
“ADN trong men chỉ cho ta biết hồ sơ hương. Còn để tạo ra một mùi hương thật sự, chúng tôi cần dùng các nốt hương có sẵn trong thư viện nguyên liệu của perfumer,” Aganovic nói.
Kể chuyện bằng mùi hương
Future Society đã hợp tác với ba nhà điều chế nước hoa khác nhau để tái tạo các mùi hương, và mỗi người trong số họ đều tiếp cận nguồn dữ liệu theo một góc nhìn riêng.
Olivia Jan, người thực hiện mùi hương *Grassland Opera*, đã hình dung về hương thơm của loài hoa thảo mộc orbexilum stipulatum.
“Hoa orbexilum stipulatum mọc gần một thác nước, vì vậy tôi cố gắng tạo nên một mùi hương ẩm, xanh và đầy sức sống,” Jan chia sẻ với Harper’s Bazaar USA năm 2023.
Nhà điều chế nước hoa Daniela Andrier, người đã sáng tạo hai mùi hương cho Future Society, muốn kể câu chuyện về sự tuyệt chủng từ góc nhìn của Trái đất. Mùi hương *Reclaimed Flame* là lời tri ân dành cho loài Leucadendron grandiflorum của Nam Phi – loài cây đã nở hoa lần cuối vào năm 1960. Trong khi *Invisible Woods* tập trung vào Wendlandia angustifolia của Ấn Độ, đã tuyệt chủng năm 1917 vì hạn hán.
“Bảng nguyên liệu của Daniela dựa nhiều vào những nốt hương đất và thảo mộc, vì đó là cảm giác cô ấy muốn khơi gợi,” Aganovic giải thích.
Orbexilum stipulatum là một loài thuộc họ đậu, được ghi nhận bởi vẻ ngoài đặc trưng và vai trò sinh thái trong môi trường sống tự nhiên của nó. Loài cây này góp phần quan trọng vào việc ổn định đất và duy trì đa dạng sinh học trong hệ sinh thái của nó.
Trong khi đó, Jérôme Epinette đã sáng tạo ba mùi hương, bao gồm cả Solar Canopy – mùi hương bán chạy nhất của hãng. Solar Canopy được lấy cảm hứng từ hibiscadelphus wilderianus, một loài hoa dâm bụt ở Hawaii đã biến mất vào năm 1912 do nạn phá rừng. Epinette bị cuốn hút bởi ý niệm du hành thời gian, và muốn người dùng có cảm giác như được đứng cạnh bông hoa ấy, giữa khu rừng hay trên triền núi.
“Từ dữ liệu DNA, chúng tôi biết trong đó có những nốt hương đất, vì vậy mùi hương này có sự hiện diện của vetiver (mà nhiều người mô tả giống cỏ khô hay gỗ ẩm). Nhưng đồng thời cũng có những nốt mọng nước, trái cây hơn – chút vải thiều, một ít mộc lan và cả những nốt chua nhẹ,” Aganovic bổ sung.
Dù một phần công nghệ sử dụng trong dự án này tương đồng với những gì các công ty như Colossal đang làm, Aganovic cho biết họ không thực sự hồi sinh những loài hoa này.
"Chúng tôi tập trung vào sự tự thể hiện thông qua mùi hương cá nhân – tôi biết điều đó không ‘kịch tính’ như kiểu ‘chúng tôi hồi sinh loài sói,’ nhưng tôi nghĩ điều này cần được nói rõ,” cô chia sẻ.
“Chủ đề ‘phi tuyệt chủng’ khiến tôi hơi bất an, bởi… tôi cảm nhận thấy đâu đó thái độ ‘tương lai chúng ta sẽ cứ thế mà hồi sinh mọi thứ,’ Aganovic nói tiếp. “Chúng ta không thể kiêu ngạo đến mức nghĩ rằng chỉ cần khoa học là có thể giải quyết mọi vấn đề. Bởi đúng là công nghệ có thể giúp đưa một loài trở lại, nhưng điều chúng ta không thể khôi phục là mối quan hệ mà con người ở từng vùng từng có với loài cây ấy. Mối quan hệ giữa con người và môi trường không thể ‘sao chép – dán’ một cách đơn giản.”
Nguồn: https://edition.cnn.com/2025/05/30/style/future-society-fragrance-extinct-flowers
